Tarih sahnesine çıkan her büyük liderin arkasında, onları şekillendiren bir çocukluk ve gençlik hikayesi yatar. Fatih Sultan Mehmet de bu kuralın bir istisnası değildir. O, dünyaya gözlerini bir "fatih" olarak açmadı; Edirne sarayının koridorlarında koşturan zeki, meraklı ama bir o kadar da dik başlı bir şehzadeydi. Onu tarihin en büyük komutan ve devlet adamlarından birine dönüştüren süreç, sabırla işlenmiş bir elmasın yontulma serüvenine benzer. Bu serüvende büyük alimlerin dokunuşları, küçük yaşta omuzlarına binen devlet yükünün ağırlığı ve tahttan indirilmenin getirdiği tecrübe gibi pek çok kritik dönemeç vardır. Genç Mehmed'in, çağ açıp çağ kapatan Fatih'e evrilme hikayesi, potansiyelin doğru yönlendirildiğinde ve zorluklarla demlendiğinde neleri başarabileceğinin en görkemli kanıtıdır. Bu yazı, o muazzam dönüşümün izlerini sürecek ve bir şehzadenin portresini adım adım çizecektir.
Fatih Sultan Mehmet'in dönüşümünün ilk ve en önemli evresi, şüphesiz şehzadelik yıllarında aldığı eğitimdir. Babası Sultan II. Murad, oğlunun potansiyelinin farkındaydı ve onun en iyi şekilde yetişmesi için devrin en büyük alimlerini görevlendirdi. Ancak Genç Mehmed'i eğitmek kolay bir iş değildi. Olağanüstü zekası, aynı derecede güçlü bir irade ve başına buyruk bir karakterle birleşmişti. Bu ham ve işlenmemiş cevher, ancak onu anlayan ve ona bir vizyon sunabilen ustaların elinde şekillenebilirdi. Onun karakterini oluşturan temel dinamikler, bu dönemde aldığı entelektüel ve manevi eğitimle atıldı. Hocaları ona sadece bilgi aktarmakla kalmadı, aynı zamanda içindeki ateşi büyük bir ideale, özellikle de İstanbul'un fethine yönlendirdiler.
Kaynaklar, Şehzade Mehmed'in küçük yaşlardan itibaren öğrenmeye son derece açık fakat bir o kadar da ele avuca sığmaz bir çocuk olduğunu belirtir. Klasik eğitim metotlarına ve otoriteye kolayca boyun eğmeyen bir yapısı vardı. Okumaktan sıkıldığı, derslerden kaçtığı rivayet edilir. Bu durum, babası Sultan II. Murad'ı endişelendiriyordu. Ancak bu dik başlılığının altında, aslında sıradanlığı kabul etmeyen, sorgulayan ve her şeyin nedenini anlamak isteyen bir zeka yatıyordu. Onun bu asi ruhu, gelecekteki kararlarında kimsenin cesaret edemediği adımları atmasını sağlayacak olan yenilikçi ve kural yıkıcı karakterinin ilk sinyalleriydi.
Şehzade Mehmed'in eğitim hayatındaki dönüm noktası, sert ve tavizsiz bir alim olan Molla Gürani'nin hoca olarak atanmasıdır. Rivayete göre, okumayı reddeden Mehmed'e karşı Molla Gürani'nin elindeki bir değneği kullanma yetkisi alması, şehzadenin inadını kıran ilk olay oldu. Molla Gürani'nin otoritesi altında disipline giren Mehmed, ilmin kapılarını araladı. Ancak onun ruhuna asıl dokunan ve ona hayatının hedefini gösteren kişi, manevi hocası Akşemseddin oldu. Akşemseddin, Peygamber Efendimiz'in "Konstantiniyye elbet fetholunacaktır. Onu fetheden komutan ne güzel komutan, onu fetheden asker ne güzel askerdir" hadisini sürekli ona hatırlatarak, bu kutlu fethin kendisine nasip olabileceği inancını ruhuna işledi. Böylece Mehmed'in zekası ve enerjisi, büyük bir ideale kanalize edilmiş oldu.
Kitaplardan öğrenilen bilgi ne kadar kıymetli olursa olsun, bir lideri gerçek anlamda yoğuran şey, bizzat yaşadığı tecrübeler ve aştığı zorluklardır. Fatih'in dönüşümü sürecindeki en kritik aşama, 12 yaşında çıktığı taht ve sonrasında yaşadıklarıdır. Bu dönem, onun için acı verici derslerle dolu bir ateşle imtihan oldu. Devlet yönetiminin karmaşıklığını, ihanetin soğuk yüzünü, zaferin ve yenilginin ne demek olduğunu bizzat yaşayarak öğrendi. Bu tecrübeler, onu ikinci ve son kez tahta çıktığında çok daha hazırlıklı, kararlı ve acımasız bir hükümdar yapacaktı.
Sultan II. Murad'ın tahttan feragat etmesiyle 1444'te henüz 12 yaşında Osmanlı Padişahı olan Mehmed, kendini bir anda devasa sorunların ortasında buldu. Bir yanda Haçlıların yeni bir sefer için hazırlık yapması, diğer yanda ise devlet içinde kendisine "çocuk" gözüyle bakan ve gücü elinde tutan Çandarlı Halil Paşa'nın varlığı vardı. Varna Savaşı'nda babasını tekrar ordunun başına çağırmak zorunda kalması, onun için büyük bir tecrübe oldu. Bu ilk saltanat dönemi, ona devletin sadece kılıçla değil, aynı zamanda entrika ve siyasetle yönetildiğini öğretti ve Çandarlı'ya karşı içinde hiç sönmeyecek bir güvensizlik tohumu ekti.
Babası Sultan II. Murad'ın tahta geri dönmesiyle Manisa'ya sancak beyi olarak çekilen Mehmed için bu dönem bir sürgün değil, bir hazırlık ve olgunlaşma evresiydi. Artık o, tahtın ne demek olduğunu bilen, dostunu ve düşmanını tanıyan bir şehzadeydi. Manisa'daki yıllarını ilmini artırarak, farklı dilleri öğrenerek, tarih ve coğrafya okuyarak geçirdi. Askeri talimlere ağırlık verdi ve en önemlisi, İstanbul'un fethi için planlar yapmaya başladı. Bu dönem, onun sabretmeyi öğrendiği, öfkesini ve aceleciliğini törpülediği, büyük hedefine ulaşmak için sessizce ve derinden hazırlandığı bir kuluçka dönemi oldu.
1451'de Sultan II. Murad vefat ettiğinde Osmanlı tahtına ikinci kez oturan II. Mehmed, artık 12 yaşındaki o çocuk değildi. 19 yaşında, acı tecrübelerle olgunlaşmış, ne istediğini bilen, planları hazır ve karşısında durabilecek her engeli ezmeye kararlı bir hükümdardı. Tahta çıkar çıkmaz ilk işi, otoritesini sarsılmaz bir şekilde tesis etmek ve tüm devlet mekanizmasını tek bir hedefe, İstanbul'un fethine kilitlemek oldu. Genç Mehmed'in dönüşümü tamamlanmıştı; artık sıra, tarihin onu "Fatih" olarak anmasını sağlayacak o büyük adımı atmaya gelmişti.
Özetle, Fatih Sultan Mehmet'in portresi, tek bir fırça darbesiyle çizilemez. O, dik başlı bir çocuğun zekası, büyük alimlerin bilgeliği, erken yaşta yaşanan bir iktidar imtihanının acı dersleri ve sabırlı bir hazırlık döneminin birleşiminden doğan bir liderdir. Şehzade Mehmed'i "Fatih" yapan yol, doğuştan gelen dehasının, paha biçilmez bir eğitimle ve en önemlisi, ateşle sınanan tecrübelerle birleştiği zorlu ama görkemli bir dönüşüm hikayesidir.
YUKARI ÇIK
