Her kalenin bir zayıf noktası, her zırhın bir aralık kapısı vardır. Bin yıllık Konstantinopolis için bu zayıf nokta, şehrin kuzeyinde bir iç liman olan Haliç'in (Altın Boynuz) koruduğu deniz surlarıydı. Kara surlarına göre daha dayanıksız olan bu bölge, Bizans'ın kabusuydu. Ancak bu kabusa karşı yüzyıllardır kullandıkları efsanevi bir güvenceleri vardı: Haliç'in girişini bir uçtan diğerine kapatan devasa demir zincir. Bu zincir, sadece bir savunma hattı değil, aynı zamanda şehrin denizden alınamazlığının bir sembolüydü. Fatih Sultan Mehmet, fethin anahtarının Haliç'e girmek olduğunu biliyordu, ancak karşısında duran bu paslı ve sarsılmaz dev, tüm planları kilitleme potansiyeline sahipti. Peki, bu efsanevi zincir neydi? Osmanlı donanmasının tüm gücüne nasıl karşı koyabildi? Ve en önemlisi, aşılamaz denilen bu engel, Fatih'in dehası karşısında nasıl etkisiz hale getirildi? Bu yazı, Haliç'in zincirinin hikayesini ve onun nasıl aşıldığını anlatacak.
Bizans İmparatorluğu, başkentini korumak için yüzyıllar boyunca pek çok savunma tekniği geliştirmişti. Haliç'e gerilen zincir, bu tekniklerin en basiti ama en etkili olanıydı. Şehrin kaderi, bir bakıma bu zincirin dayanıklılığına bağlıydı.
Haliç'in zinciri, devasa dökme demir halkaların ve kancaların birbirine eklenmesiyle oluşturulmuş, yüzlerce metre uzunluğunda bir savunma hattıydı. Bu ağır zincir, suyun üzerinde kalabilmesi için büyük ahşap tomruklara bağlanmıştı. Zincirin bir ucu, tarihi yarımadadaki Eugenios Kulesi'ne, diğer ucu ise karşı kıyıdaki, o zamanlar Cenevizlilere ait olan Galata bölgesindeki Kastellion Kulesi'ne (Yeraltı Camii'nin olduğu yer) bağlanıyordu. Zincir gerildiğinde, Haliç'e herhangi bir düşman gemisinin girmesi fiziksel olarak imkansız hale geliyordu.
Bu zincir, Bizans için psikolojik bir güvenceydi. Daha önceki Arap kuşatmaları da dahil olmak üzere pek çok saldırıda, bu zincir sayesinde Haliç'i ve dolayısıyla zayıf deniz surlarını korumayı başarmışlardı. Kuşatma başladığında, Bizanslılar ve onlara yardım eden Cenevizliler, 2 Nisan 1453'te zinciri Haliç'in girişine gererek en güvendikleri savunma pozisyonunu aldılar. Arkasında da kendi küçük ama etkili donanmalarını hazır bekletiyorlardı.
Fatih, kuşatmanın başından itibaren bu zinciri birincil hedeflerden biri olarak gördü. Ancak bu engeli aşmak, sandığından çok daha zor olacaktı.
Osmanlı donanması, Nisan ayı boyunca zincire karşı birkaç kez doğrudan hücum girişiminde bulundu. Gemilerle zincire bindirerek veya kancalarla çekerek onu kırmaya çalıştılar. Ancak tüm bu girişimler, hem zincirin sağlamlığı hem de arkasındaki Bizans gemilerinden ve Galata Kulesi'nden gelen yoğun ateş (Rum ateşi-Grejuva) nedeniyle başarısız oldu. 20 Nisan'da dört yardım gemisinin zincirin bir anlığına indirilmesiyle içeri girmesi, bu yöntemin işe yaramayacağını kesin olarak gösterdi. Zincir, kaba kuvvetle aşılamıyordu.
İşte bu noktada Fatih'in liderlik dehası ortaya çıktı. Karşısındaki engeli kaba kuvvetle aşamıyorsa, o engeli anlamsız kılacak bir çözüm bulmalıydı. Eğer donanma zincirin üzerinden veya altından geçemiyorsa, o zaman etrafından dolaşacaktı. Bu fikir, gemilerin karadan yürütülmesi projesini doğurdu. Fatih, donanmasını Tophane'den başlayıp Pera tepelerini aşarak Kasımpaşa'ya indirmeye karar verdi. Bu plan, doğrudan zincir problemini çözmeye yönelikti. Zinciri kırmaya çalışmak yerine, onu tamamen bypass ediyordu.
22 Nisan sabahı, 70'e yakın Osmanlı gemisi Haliç'in sularında belirdiğinde, o efsanevi zincir bir anda işlevsiz bir demir yığınına dönüştü. Artık Haliç'in girişini kapatmasının hiçbir anlamı kalmamıştı, çünkü düşman zaten içerideydi. Bu olayın sonuçları Bizans için felaket oldu:
Özetle, Haliç'in zinciri, Bizans'ın en büyük güvencesiydi ama aynı zamanda en büyük yanılgısı oldu. Onlar, düşmanın sadece zincire odaklanacağını düşünürken, Fatih sorunun kendisine değil, çözümüne odaklandı. Zinciri kırmak yerine onu anlamsız bırakarak aştı. Bu olay, büyük liderlerin engelleri nasıl gördüğüne dair mükemmel bir derstir: Eğer bir duvarı yıkamıyorsanız, etrafından dolaşacak bir yol bulun. Fatih'in dehası, tam olarak bunu yaparak Haliç'in zincirini kırmış ve fethin kilidini açmıştır.
YUKARI ÇIK
